موسیقی نواحی هر منطقه بیانگر فرهنگ و آداب و رسوم آن منطقه است. تقریبا تمام اقوام ایرانی دارای موسیقی مخصوص به خود هستند. یکی از غنی‌ترین و پربارترین موسیقی‌های محلی و فولکلوریک ایران موسیقی منطقه‌ی کردستان است.
موسیقی در بین مردم کردستان یک اصل جدا نشدنی است و کردها موسیقی‌شان را جزئی از زندگی خود می‌دانند. آن‌ها از موسیقی در بیشتر مراسم‌ها و آیین‌هایشان مثل مراسم‌های عزاداری، مراسم‌های سوگواری سنتی، سوارکاری‌ها، شب‌نشینی‌ها و… استفاده می‌کنند و موسیقی در زندگی آن‌ها ریشه‌ای محکم و ناگسستنی دارد.
با توجه به پراکندگی و تعدد کردنشینان در سراسر جهان، این موسیقی در غرب آسیا و منطقه‌ی خاورمیانه هم رواج دارد. منظور از موسیقی کردی ترانه‌ها و آهنگ‌هایی است که به زبان کردی خوانده میشود و بیانگر تاریخ، فرهنگ، باورها و اعتقادات آن‌هاست.
باستانی‌ترین شکل‌های موسیقی ایران در کردستان وجود دارد بالاخص بخش آوازی آن ما را به اعصار ناشناخته‌ایی می‌کشاند که هنوز برای بشریت قابل فهم و شناسایی نیست این آوازها بر اساس ابیات کهن است.
به گفته هوشنگ جاوید:
برجسته ترین پژوهشگر موسیقی نواحی ایران در نقش های تخت جمشید نقش مردی در پشت سر داریوش دیده می شود که انگشت شصت دست خود را روبه‌روی گلویش گرفته است و این نگاره همیشه برای من جالب بود تا اینکه به کردستان آمدم و متوجه شدم که در مریوان پیرمردی به اسم امین منوچهری آخرین فردی بود که این کار را انجام می‌داد در حقیقت به این عمل (بالوره کردن) می‌گفتند که با تکان دادن انگشت شصت در زیر گلو اصواتی خارج می شد که شکل اولیه تحریر است. امروزه نیز هوره خوانان هنگام ادای هوره انگشت خود را در کناره گلو قرار می‌دهند تا با این کار صدای خود را تغییر دهند. بی‌گمان این شکل اولیه تحریرهای آوازی در ایران است.
جاوید ادامه میدهد:
در دانشگاه UCLA آمریکا در تحقیقی آوازهای جهان را در یک دوره بررسی کردند و طبق نتایج مشاهده شد که آهنگین‌ترین و موزون‌ترین آهنگ‌ها به کشور ایران مربوط میشود زیرا تحریر در کشور مهم تلقی شده و همچنین وسعت آوازی ایران دارای بهترین تحریرها است. در بررسی شکل های آوازی و سازی متوجه خواهیم شد که ریتم‌هایی که با تنبک نواخته میشود به دوره‌های کهن باز می‌گردد.
تاریخ نی در مناطق کردنشین سابقه دور و درازی دارد، پیدا شدن یک نی قدیمی در نزدیکی هولیر در کردستان عراق که سابقه آن به ۴ هزار و ۵۰۰ سال پیش از میلاد باز می‌گردد و این نشان از قدمت موسیقی ۶ هزار ساله در میان کردها است.
مسعودی مورخ مشهور عرب در کتاب مروج الذهب از سفر به مناطق غرب ایران و توصیف کردها می‌نویسد؛ کردها سازهایی دارند که به وسیله آن به رام کردن و اهلی کردن گوسفندان می پردازند.
مفهوم و محتوای موسیقی‌های کردی را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد:
۱. ترانه‌های برگرفته از افسانه‌ها: افسانه‌های کردی چیزی است که موسیقی کردی با آن شکل گرفته است. در این بخش افسانه‌ها به شکل ترانه‌های کردی اغلب حماسی درآمده‌اند. یکی از معروف‌ترین افراد که به این نوع موسیقی پرداخته، کاویس آغا است. ترانه‌های کاویس آغا اغلب حماسی و برگرفته از آثار گذشتگان است.
. داستان‌های دلاورانه و عاشقانه، ترانه‌های این بخش خود به دو قسمت تقسیم میشود:
ترانه‌های قهرمانی: این ترانه‌ها مربوط به دلاوری‌ها و مبارزه طلبی‌های یک قهرمان است.
ترانه‌های عاشقانه: این ترانه‌ها مربوط به عشق و دلدادگی دو شخص است. از معروف‌ترین ترانه‌های دلدادگی ترانه عرفانی زنبیل‌فروش» و ترانه‌های آس و حسن» و خجه و سیامند» که در آنان سرگذشت دو عاشق و معشوق بیان میشود، را می‌توان نام برد.
این نوشته برگزفته از مقاله ای منتشر شده در سایت رسانه هدهد به آدرس زیر است: